Giriş
Yelkenliler olarak da bilinen yelkenli tekneler, rüzgarın gücünü kullanarak hareket eden teknelerdir. Küçük sandallardan devasa yatlara kadar çeşitli boyut ve şekillerde olup hem eğlence amaçlı hem de rekabetçi yelkencilik için popülerdirler. Yelkenli tekneler tipik olarak bir veya daha fazla direğe sahiptir ve rüzgarın enerjisini kullanmak ve tekneyi ileri itmek için ayarlanabilen yelkenlerle donatılmıştır. İster deneyimli bir denizci ister yeni başlayan biri olun, yelkenli teknelerin önemli yönlerini anlamak, bir yelkenli satın almak, kullanmak veya bakımını yapmak söz konusu olduğunda bilinçli kararlar vermenize yardımcı olabilir.
Yelkenli nedir?
Geniş bir yüzey oluşturacak biçimde yan yana dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak hareket etmesini sağlayan gergin beze “yelken” adı verilir. Yelkenli ise denizde rüzgâr gücünden yararlanarak yol almak üzere direklerine kalın bez gerilen su aracı, gemiye verilen isimdir.
Kaç Çeşit Yelkenli Vardır?
Yelkenliler; çeşitleri çok fazla olan tekne grubudur. Tekne gruplarından bazıları şunlardır: Ketch, sloop, katamaran ve sandal.
Yelkenli Kaç Km Hız Yapar?
Genel olarak, bir yelkenli geminin hızı rüzgarın hızı ve yönüne, yelkenlerin tasarımına, geminin yapısına ve boyutlarına, sudaki dalgaların boyutuna ve geminin yüküne göre farklılık gösterebilmektedir. Örneğin, bir yelkenli geminin hızı, küçük bir güverte yükü ile hafif bir rüzgarda 10 km/h ile 20 km/h arasında olabilirken, aynı yelkenli ağır bir yük ile kuvvetli bir rüzgarda 5 km/h ile 10 km/h arasında hız yapabilir.
Yelkenlinin Bölümleri Nelerdir?
1. Borda 7. Direk 13. Cenoa / Flok
2. Karina 8. Bumba 14. Ana Yelken İskotası
3. Salma 9. Çarmık 15. Cenoa / Flok İskotası
4. Dümen / Pala 10. Baş Istralya 16. Pupa Palangası
5. Yeke 11. Gurcata 17. Baş İpi Mapası
6. Yeke Uzatması 12. Ana Yelken
Yelkenli Hangi Malzemeden Yapılır?
Yelkenliler, genellikle polyester, sedef veya dacron gibi dayanıklı, esnek ve hafif malzemelerden yapılmaktadır. Bu malzemeler, yelkenlerin rüzgarın etkisine karşı direnç göstermesini sağlar. Ayrıca, yelkenlerin açılıp kapanmasını ve yön değiştirme hareketlerini kolaylaştırmak için, metal vinçler, çubuklar ve diğer mekanik parçalar da kullanılmaktadır.
Yelkenli Nasıl Çalışır?
Yelkenin hareket etmesine etki eden 2 kuvvet vardır:
İtme Kuvveti: Rüzgarın esmesiyle oluşan enerjiden doğan kuvvete verilen addır. Yelkenin hareket etmesi için en temel ilkedir ve dik şekilde etki eder. Rüzgar yelkenlere kıç taraftan vurduğunda itme kuvvetinin etkisi görülür.
Emme Kuvveti: Teknelerin rüzgara karşı kolaylıkla ilerleyebilmeleri için gereklidir. Bu kuvvetin oluşumunda rüzgar yelkenin her iki yakasından akar ve iki yakadan akan rüzgarın kat ettiği mesafenin farklı olmasından dolayı bir basınç farkı oluşur. Basınç farkının oluşturduğu kuvvet ile yelkenli tekne rüzgara doğru emilir. Yelkenli tekneler rüzgarın tam üzerine doğru seyir edemezler. Yelkenli ile yol alabilmek için rüzgara karşı yaklaşık 45 derecelik bir açı ile ilerlemek gerekir.
Yelkenlinin Seyir Şekilleri Nelerdir?
Yelkenlinin seyir şekilleri, teknenin rotası ile rüzgarın bu rotaya olan açısına göre farklı farklı isimlendirilir.
Ana Seyirler
Orsa: Bir yelkenli teknenin rüzgara karşı 35-45 derece açı ile gittiği, yelkenlerin iskota ipinin çekilmesi suretiyle teknenin ortasına en çok yaklaştırıldığı seyirdir.
Apaz: Apaz seyri, bir yelkenli teknenin rüzgarı 90 derecelik açı ile aldığı ve yelkenlerin iskota ipi ile tekneye göre 45 derece açıya kadar çekildiği seyirdir.
Pupa: Pupa seyri, teknenin rüzgarı arkasına aldığı, fazla güç gerektirmeyen rahat bir seyirdir. 180 derecelik bir açıyla yapılan pupa gereksiz ve tehlikeli kavançalara sebep olabileceğinden, pupa seyri 170 derece ile yapılmaktadır.
Ara Seyirler
Dar Apaz: Yelkenlinin orsa ve apaz seyirleri arasında 60-65 derecelik bir açıyla gittiği, bumbanın ucunun kıç omuzlukta bulunduğu seyirdir.
Geniş Apaz: Yelkenlinin apaz ve pupa seyirleri arasında rüzgarla 130-140 derecelik bir açı ile gittiği, yelkenlerin açısının ise tekneye göre 65-75 derecede tutulduğu bir seyirdir.
Yelkenli Manevraları Nelerdir?
Yelkenli teknelerde “Tramola” ve “Kavança” olmak üzere 2 çeşit manevra yapılır.
Tramola Nedir?
Yelkenli tekne ile varmak istediğimiz nokta rüzgarın estiği yönde ise yapılması gereken manevraya “tramola” adı verilir. Tramola, orsa seyrinde yapılması mantıklı olan bir manevradır. Bir teknenin orsa seyrinin rüzgara göre ortalama 45 derece olduğunu düşünürsek, Tramola atan bir yelkenli yaklaşık 90 derecelik bir açı ile dönüş yapmış olacaktır.
Kavança Nedir?
Tramolanın tersine, yelkenli teknemizle varmak istediğimiz nokta rüzgarın estiği yönün tersinde kalıyorsa, rüzgar altına dönerek yapılması gereken manevraya “kavança” adı verilir. Kavança manevrası pupa veya geniş apaz seyrinde gerçekleştirilir.
Yelkenliyle Yanaşma ve Ayrılma
Yanaşma (Aborda Olma)
- Bağlama yerine yaklaşırken hız azaltılmalıdır.
- Palamarlar (tekneyi limana bağlayan halat) ve usturmaçalar (teknelerin limana, marinaya veya birbirlerine yaslanması durumunda gövdelerinin çizilip zarar görmesini engelleyen balon) kullanıma hazır hale getirilmelidir.
- Bir marina içinde yanaşma yapılacaksa trafik gözlemlenmeli, diğer teknelerin yanaşma veya kalkma hareketleri göz önünde bulundurulmalıdır.
- Daha kontrollü olacağı için yanaşmalar mümkün oldukça rüzgara karşı yapılmalıdır.
- Rüzgara karşı yanaşmaların 30-45 derecelik açıyla yapılması uygundur.
- Yanaşma esnasında akıntı varsa hangi yönde olduğu anlaşılmalıdır.
Kalkma (Avara Etme)
- Tekne ile kalkmadan önce baş ve kıç halatların bağlı olmasına dikkat edilmelidir.
- Daha sonra tekne rölanti devrinde çalıştırılmalıdır.
- Ardından bütün halatlar çözülerek tekne kıyıdan açılacak şekilde itilmelidir.
- Makinalar ileri yola alınarak dümen uygun yöne döndürülmelidir.
- Son olarak, bağlı olunan bölgeden yavaşça ayrılmak gerekmektedir.
Demirleme ve Demirleme Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar
- Öncelikle haritada demirlemek istenilen bölge seçilir.
- Rüzgar ve akıntı pruvaya alınacak şekilde hız düşürülerek demirlenecek alana yanaşılır.
- Tekne durdurulur ve ardından demir atılır. Demir dibe ulaşana kadar beklenilmelidir.
- Demir dibe ulaştıktan sonra tekne ağır yol ile tornistan kumanda edilerek demirin tutması sağlanmalıdır.
Denizin Dip Yapısı (yosun, kaya, kum vs.): Eğer bulunduğunuz bölgenin dip yapısını bilirseniz çıpa tipini ona göre seçersiniz ve demirleme işlemi sırasında sıkıntı yaşanmaz.
Rüzgar: Havada rüzgar yoksa yelkenliyi sürükleyici bir kuvvet olmadığı için demirleme oldukça kolay olacaktır. Rüzgarlı havalarda ise yelkenliyi demirlemek için rüzgarın oluşturduğu dalgayı kesen bir yere demirlemek güvenlik açısından önemlidir.
Derinlik: Güvenli demirlemek için derinliğin en az dört katı kadar kaloma (demir atan bir teknenin çapa zincirinin su içinde kalan bölümüne verilen ad) bırakılmalıdır. Unutulmaması gereken teknemizi çapanın değil, bıraktığımız zincirin tutmakta olduğudur.
Salınım Çapı: Yatların, küçük rüzgar değişimlerinde sancağa ya da iskeleye doğru dairesel kaymalar yapmasına “salınım” denir ve bu dairesel hareketin çapına ise sakınım çapı adı verilmektedir. Demirlenen yerin yakınlarında başka tekne olması da hesaba katılarak salınım çapı doğru hesaplanmalıdır.
Denizci Bağları
Kropi: “Sekiz bağı” olarak da bilinen ve durdurucu bir bağ olan kropi bağı, serbest kaldığında geçirilen herhangi bir makaradan geri çıkmaması için halatın ucuna atılan bağa verilen addır.
Kazık Bağı: Bir halatı direğe veya babaya bağlamak için kullanılan bağa verilen addır.
Piyan: Halatların ucunun açılmaması için ince bir iple sıkı bir şekilde sarılarak yapılan bağa verilen addır.
Anela Bağı: “Meza volta bağı” olarak da bilinen anela bağı, gemiden sarkıtılan demir ve şamandıra benzeri şeylerin halkasına ip bağlarken kullanılan bağa verilen addır.
İzbarço Bağı: Mandar halatı ile trakayı birbirine bağlamak için atılan bağdır. Metal kilitler gibi aletlerden daha güvenlidir.
Margarita Bağı: İpin hasarlı bölümünü geçici olarak ağır yükten kurtarmak veya ipin boyunu kısaltmak için atılan düğüme verilen addır.
Dülger Bağı: Bir halatın ucunu bir serene, mapaya, aneleye, yelken matafyonuna ve bir güverte yapısına bağlamak için kullanılan bağa verilen addır.
Yelkene Camadan Vurulması
Hava rüzgarlı ve fırtınalı olduğu zaman yelkenin uçlarına camadan düğümü atarak yelkeni küçültmek demektir. Yapılmasındaki amaç ise zor hava koşullarında yelkenin yırtılmasını veya aşırı rüzgar nedeniyle yelkenlinin kontrolden çıkıp sürüklenmesini önlemektir. Ancak birçok yelkenci bu sistemi kullanmak yerine zor hava koşullarında ana yelkeni açmayarak cenova yelkeni ile seyir yapmaktadırlar.
Ayı Bacağı Nedir?
Yelkenli teknelerde rüzgarın pupadan alınarak yapıldığı seyirlerde ana yelken cenovaya gelen rüzgarı keser. Cenova ve ana yelkenin iki ayrı tarafa doğru açılarak her ikisinin de rüzgardan faydalanmasının sağlandığı yelken düzeneğine ayı bacağı denir.
Ayı bacağı seyri için;
- Rüzgarı kıç taraftan almak gerekir.
- Pupa Seyrinde yapılmalıdır.
- Rüzgar teknenin tam iğneciklerinden gelmelidir.
Faça Yelken Nedir?
Faça yelken, yelkenliyi durdurma yöntemidir. Özellikle sert hava koşullarında çok kullanılan bir yelken durdurma yöntemidir. Acil durumlarda, denizde biri düştüğünde, tekneniz arızalandığında, sert hava koşulları sebebi ile mola vermek istediğiniz zamanlarda faça yelken yöntemini kullanarak yelkenli tekneyi durdurabilirsiniz.
Rüzgar Üzerine Giderken Faça Yelken
- Öncelikle cenovaya dokunmadan tramola atılır. (Böylece cenova ters tarafta kalır.)
- Ana yelken ıskotası tamamen boşlanır.
- Dümen rüzgara doğru yavaşça çevrilir.
- Ardından dümen kilitlenir.
Rüzgar Arkadan Gelirken Faça Yelken
- Cenova ıskotası dar apaz seyrinde gidecek şekilde çekilir ve kavança atılır.
- Ardından dümen rüzgara doğru yavaşça çevrilir ve dümen kitlenir.
Yelken Üzerindeki Tüyler
Yelken üzerinde bulunan ve “tüy” olarak adlandırılan ince şerit iplikler, yelkenlerdeki hava akımını gözlemlemek istediğimiz yerlere, yani hem rüzgarüstüne hem de rüzgaraltına konulurlar. Yelken üzerinde düzenli ve doğru hava akımı oluştuğu zaman bu iplikler yere paralel olarak uçuşurlar. Ancak yelkenlerin trimi yanlış yapıldığında ve üzerlerindeki hava akımı karıştığında iplikler pırpırlamaya başlar.
